Hivos - People Unlimited website

Header image
Header image
FLAG TYPE none

Van klimaatwake naar crisisaanpak

Merit Hindriks, communicatiemedewerker en lobbyist klimaatrechtvaardigheid bij Hivos, schrijft over waarom zij Klimaatwaker is en zich namens Hivos inzet voor een eerlijke transitie. De klimaatcrisis moet als een crisis behandeld worden en lokale gemeenschappen moeten een prominente rol krijgen in de oplossing ervan.

Bijna driekwart van de Nederlanders maakt zich zorgen over het klimaat, bleek vorig jaar uit een peiling van het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat onder een brede groep Nederlanders. Uit een ander onderzoek kwam naar voren dat twee derde van de kiezers het klimaatstandpunt van hun partij voor een belangrijk deel mee liet meewegen bij hun stemkeuze tijdens de verkiezingen eerder dit jaar. Bovendien vond de helft van de kiezers dat een volgend kabinet meer moet doen tegen uitstoot van broeikasgassen en maar liefst 92 procent vond dat overheden, waaronder Nederland, ervoor moeten zorgen dat ook grote vervuilende bedrijven zich aan de afspraken in het klimaatakkoord van Parijs houden.

Waken voor het klimaat

Aan klimaatrealisme en verwachtingen van kiezers dus geen gebrek, maar in hoeverre maken de politieke partijen hun klimaatbeloftes straks waar in een nieuw regeerakkoord? Op dat antwoord wilde een groep ongeruste burgers niet wachten en zo ontstond het initiatief voor de Klimaatwake, een 24/7 durende wake bij het Catshuis in Den Haag die doorgaat totdat er een regeerakkoord ligt. Het doel: de formerende partijen ertoe bewegen de klimaatcrisis te behandelen als een échte crisis en ze aan te moedigen te doen wat nodig is om deze in te perken, net zoals dat bij de coronacrisis gebeurt.

Merit Hindriks en Eco Matser voor het Catshuis

Solidair met dit doel was ik een van de vele wakers bij het Catshuis, samen met collega en klimaatlobbyist Eco Matser. Drie uur hebben we ons opgesteld voor het Catshuis, totdat de volgende wakers het stokje van ons overnamen. Want ja: ook ik maak mij grote zorgen. Ik kan niet anders wanneer ik de feiten tot me door laat dringen. CO2 is letterlijk ongrijpbaar maar de effecten van een teveel eraan zijn dat niet.

Misschien is de impact (nog) niet duidelijk zichtbaar in onze achtertuinen, maar in klimaat-kwetsbare landen is dat anders. In deze veelal lage- en middeninkomenslanden kampen miljoenen mensen al met droogte, extreme hitte en cyclonen die land wegspoelen en haar minder geschikt maken om voedsel te verbouwen. Bovendien worden steeds meer mensen gedwongen hun huis te verlaten. De Wereldbank verwacht dat klimaatverandering zal leiden tot grote (vooral regionale) vluchtelingenstromen en dat er in 2050 maar liefst 143 miljoen klimaatmigranten zullen zijn in Zuid-Azië, Latijns-Amerika en Sub Sahara Afrika. Een duizelingwekkend getal.

Tijd om in actie te komen

Net zoals de andere wakers vraag ik me geregeld af waarom er niet meer actie ondernomen wordt. Ik deel de frustratie van de bekende klimaatactiviste en initiatiefneemster van de School strike for climate Greta Thunberg. Want als uit tal van wetenschappelijke studies blijkt dat het zelfs economisch gezien slimmer is te investeren in een duurzame wereld, waarom gebeurt er dan niet veel meer? Waarom behandelen we de klimaatcrisis dan nog steeds niet als een echte crisis? Een groep wetenschappers heeft inmiddels een OMT opgericht voor het klimaat, een Klimaatcrisis Beleid Team, maar de vraag is of deze dezelfde status krijgt als het OMT. Worden adviezen overgenomen en komt er bijvoorbeeld een wekelijks overleg in het Catshuis?

Een betere wereld begint bij ONSzelf

Een van de complicerende factoren is het vraagstuk over (financiële) verantwoordelijkheid. Dit speelt mondiaal tussen overheden en grootmachten, maar ook op individueel niveau. Bijna driekwart van de Nederlanders is bezorgd maar tegelijkertijd voelt bijna niemand zich daar persoonlijk verantwoordelijk voor, bleek uit eerdergenoemde peiling van het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat. Het is gemakkelijk daar conclusies aan te verbinden. Niemand wil zich schuldig voelen, zeker niet als je niet het gevoel hebt iets aan de situatie te kunnen doen. Zoals Heleen de Coninck, hoogleraar klimaatbeleid, onlangs zei in een interview met De Groene Amsterdammer: “Mensen voelen zich ook onmachtig. En zonder handelingsperspectief ben je eerder geneigd je ergens voor af te sluiten.”

Wat heeft het voor zin duurzaam te leven als anderen er met de pet naar gooien? De leus ‘een betere wereld begint bij jezelf’ roept daarom bij veel mensen weerstand op. Het legt een onevenredige last op individuen die onrealistisch en oneerlijk is.

Een eerlijke transitie, in Nederland en daarbuiten

Toch, bleek al eerder, wil het merendeel van de Nederlanders wel dat er klimaatactie wordt ondernomen. Maar het moet eerlijk zijn en ze willen erbij betrokken worden. Niet iedereen kan en moet evenveel doen. De meest vervuilende en breedste schouders moeten de zwaarste lasten dragen én moeten degenen met minder mogelijkheden ondersteunen en betrekken. Zodat ook zij de vruchten plukken van de transitie naar een duurzame wereld. Dát is eerlijk.

Het principe van breedste schouders geldt ook over de grenzen.

Dus, nieuw te vormen kabinet, neem verantwoordelijkheid. Schep de voorwaarden voor alle vormen van actie maar zet zelf net die stap extra. Geef mensen zeggenschap over hun leefomgeving en help ze een duurzamere levensstijl te ontwikkelen. En zorg dat bedrijven gaan verduurzamen. Dit alles niet voor de komende regeerperiode, maar voor een verandering op lange termijn waarmee het systeem wordt aangepakt, en niet slechts een pleister op de wonden wordt geplakt.

Het principe van breedste schouders geldt ook over de grenzen. Hivos zet zich in voor de mensen in lage- en middeninkomenslanden die nu al het hardst worden getroffen door de klimaatcrisis, daar het minst verantwoordelijk voor zijn en de minste middelen hebben zich weerbaar te maken tegen de gevolgen. Het nieuwe kabinet zou hetzelfde moeten doen en internationaal haar fair share moeten bijdragen aan de oplossing van het probleem. Blijf niet rommelen met bedragen maar zorg ervoor dat de klimaatgelden goed terechtkomen en dat mensen lokaal inspraak hebben op de besteding ervan.

“Walk the talk. REALLY fund local communities, not corporations”, zoals onze collega in Kenia, Maimuna Kabatesi oproept.

Omdat WIJ de breedste schouders hebben, WIJ al decennialang tot de grootste vervuilers behoren en investeren in duurzaamheid economisch simpelweg de slimste keuze is.

Omdat het goed voelt

Een laatste en andere goede reden om klimaatactie te ondernemen is compassie. Net als Greta Thunberg weiger ik te geloven dat jullie – volksvertegenwoordigers – niet het beste met ons – Nederlanders én andere wereldburgers – voor hebben. Het is daarom tijd voor solidariteitspropaganda in het klimaatdebat. Laten we kijken naar gezamenlijke belangen en naast elkaar staan in deze strijd. Laten we zoeken naar win-winsituaties, want die zijn er in overvloed. We delen uiteindelijk allemaal dezelfde angsten, onzekerheden en dromen. We willen allemaal een wereld waarin wij en onze kinderen vreedzaam kunnen leven, met voldoende voedsel, water én een veilige plek om te wonen. Het nieuwe kabinet moet hier verantwoordelijkheid in nemen. Alleen dan kunnen de klimaatwakers bij het Catshuis met een gerust hart terug naar hun veilige huis.