Ter nagedachtenis aan het inspirerende leven van Pamela Valenzuela

Pamela Valenzuela overleed eind juni in een ziekenhuis in La Paz waar ze werd behandeld voor een Covid-infectie.

Bij Hivos werkten we met Pamela samen aan een gedeelde droom: diverse en inclusieve samenlevingen waarin mensen die gediscrimineerd en uitgesloten worden bescherming krijgen. We zijn verdrietig door haar overlijden, maar tegelijkertijd vastbesloten om haar leven te vieren. Haar werk zal ons altijd blijven inspireren.

Een moeilijke jeugd

De jeugd van Pamela in Bolivia draaide om geweld en discriminatie. Toen ze 15 jaar oud was, begon ze haar genderidentiteit te veranderen. Zelf zei ze daarover: “Ik heb veel geleden onder geweld. En toen ik 15 was, besloot ik naar La Paz te verhuizen.” Net als veel andere jonge trans personen kon ze nergens terecht. “Ik verliet de middelbare school en had geen opleiding. Ik was nergens op voorbereid. Het enige dat ik kon doen was de straat opgaan om te werken als sekswerker.”

In haar hart was geen ruimte voor bitterheid.

Haar goede vriendin Carla Guardia van de Boliviaanse rechtenorganisatie IGUAL vertelt ons hoe moeilijk het voor Pamela was een nieuw leven in La Paz te beginnen. “Ze werd gediscrimineerd. Niet alleen omdat ze transgender was, maar ook omdat ze als migrant naar La Paz was gekomen. Maar tijdens onze lange gesprekken keek ze nooit met bitterheid of verdriet terug op haar jeugd.”

Een baanbrekende eerste stap

Toen Pamela merkte wat transfobie in de Boliviaanse samenleving aanrichtte, besloot ze actief lid te worden van de transgemeenschap in La Paz. Daar ging ze de rechten van haar gemeenschap verdedigen. “Jarenlang werkte Pamela samen met andere activisten aan wetgeving die transgenders in Bolivia zou toestaan hun naam en identiteit officieel te veranderen”, vertelt Hivos-collega Lorena Yañez.

De tranen bleven stromen. Ze kon me niet steviger vastpakken.

Een uitspraak van het Inter-Amerikaans Hof voor de Rechten van de Mens zorgde dat haar strijd in Bolivia in een stroomversnelling kwam. Het Hof schreef in een adviesuitspraak dat het homohuwelijk en het zelf kunnen kiezen van genderidentiteit mensenrechten zijn.

Carla herinnert zich dat de wet over genderidentiteit waar Pamela zo hard voor had gevochten na de uitspraak van het Hof werd goedgekeurd. “De tranen bleven stromen. Ze heeft me nog nooit zo stevig vastgepakt. Ik had haar nog nooit zo gelukkig gezien. Het was zo mooi om dit belangrijke moment met haar te beleven. Ze zei altijd: ‘We zullen onze doelen bereiken. Maak je daar maar geen zorgen om.’ Dat was het optimisme en de liefde die ze voelde voor de mensen om haar heen. In haar hart was geen ruimte voor bitterheid. Zelfs niet over de maatschappij die zo ongelooflijk hard voor haar was.”

Samen met Pamela aan de slag

Nadat de wet was aangenomen, werd Pamela de eerste transgender persoon in Bolivia die haar naam en genderidentiteit veranderde. Maar hoewel deze wettelijke erkenning mogelijk werd, bleef het proces bureaucratisch, kostbaar en ongelooflijk intensief. De ervaringen van Pamela hielpen ons bij Hivos om het project Changing Gender Identities te beginnen. Een project dat mogelijk was dankzij donaties van Nederlandse Hivos donateurs. Samen met trans gemeenschappen brachten we de sociale, politieke en economische barrières in kaart waar mensen mee geconfronteerd werden bij het registreren van een nieuwe identiteit.

Levens veranderen

Dankzij Pamela heeft ons project honderden mensen geholpen hun juridische identiteit te veranderen. Collega-activist Rayza Mariela Torriani García legt uit waarom dat zo belangrijk is: “Een naamsverandering op je identiteitsbewijs doet emotioneel en psychologisch heel veel. Je kunt rondlopen en een ID-kaart laten zien die je echt identificeert, met jouw naam. Het maakt je een burger voor de wet. Het verandert je leven.”

Ze heeft veel transgender personen geholpen om een ​naamsverandering juridisch door te voeren.

Carolina Montes Portugal, projectmedewerker van Hivos in Bolivia, vertelt dat Pamela anderen in haar gemeenschap altijd steunde. “Ze heeft veel transgender personen geholpen om een ​naamsverandering juridisch door te voeren.” Tot vlak voor haar overlijden bleef ze mensen helpen. Tot nu toe zijn meer dan vierhonderd Bolivianen erin geslaagd hun genderidentiteit te veranderen.

Pamela zelf was blij een geleidelijke verandering in de Boliviaanse samenleving te zien. Door haar werk kwam ze in de schijnwerpers te staan en wisten mensen haar te vinden. In deze korte documentaire vertelt ze hoe ouders naar hoe toekwamen voor advies en hoe zij hun dochters hielp.

Bekijk de volledige versie van de korte film waarin Pamela en andere activisten vertellen over hun werk.

Vechten voor rechten

Pamela kreeg erkenning voor haar werk met kleine lokale organisaties. Dat stelde haar in staat haar strijd ook regionaal en op nationaal niveau te voeren.

Carolina kende Pamela al van voor de tijd dat ze nationaal coördinator van de trans gemeenschap en voorzitter van de Citizen Council on Sexual and Gender Diversities in de stad La Paz werd. “Ze was zo trots op die presentatie. Voor mij is het een voorbeeld van wat je kunt bereiken als je je zinnen ergens op zet.”

Lorena zag dat ook. “Niet zo lang geleden”, vertelt ze, “ging Pamela met ons mee naar een bijeenkomst van het Inter-Amerikaanse Hof voor de Rechten van de Mens. Ze werd door iedereen gerespecteerd voor het werk dat ze deed.”

Dankbaar dat we haar konden steunen

Hivos is dankbaar en vereerd dat we mensen als Pamela kunnen ondersteunen en dat we met hen kunnen samenwerken. Ze speelde een bepalende rol in het leven van zoveel mensen. En hoewel de strijd tegen stigmatisering en geweld tegen de LHBTIQ+ gemeenschap in Bolivia nog lang niet voorbij is, is en blijft het werk van Pamela een inspirerend voorbeeld.

Rust zacht lieve Pamela en bedankt voor de enorm belangrijke bijdrage die je hebt geleverd en voor wat je ons bij Hivos hebt geleerd.