Tanzaniaan Katera, groene ondernemer in hart en ziel
Met zijn duurzame compost maakt Ahad Katera een product van de toekomst. Hivos heeft hem op weg geholpen, de volgende uitdaging is om investeerders te vinden.
Situatieschets, Dar es Salaam. De grootste stad van Tanzania telt ongeveer vijf miljoen inwoners, en de verwachte groei is spectaculair Afrikaans te noemen: in 2030 is de bevolking naar verwachting verdubbeld, in 2050 verviervoudigd. Het zijn duizelingwekkende cijfers. Zeker als men bedenkt wat ervoor nodig is om al die monden te voeden en wat die metropoolbewoners aan afval produceren.
Wacht even, afval? Voor Ahad Katera is de inhoud van de vuilniscontainer de belangrijkste grondstof voor zijn product: organische mest. Vier jaar geleden begon de Tanzaniaanse technische bedrijfskundige in een tuin van de universiteit te experimenteren met een composthoop en een fermentatieketel. Vijftig kilo organische mest was het eerste resultaat. Met een aantal gelijkgestemden richtte hij het bedrijf Guavay op; de productie is inmiddels opgeschaald naar 10 ton. Nog altijd bescheiden maar er zit progressie in. Hij wil met het bedrijf groeien naar drie productie-units. Belangrijk: hij is niet bang om fouten te maken. Als iets snel mislukt, geen probleem, dan leer je ervan en weet je meteen of je op een verkeerd spoor zit. Hij wordt niet gehinderd door ervaring die remmend werkt, of stapels accountantsrapporten, maar streeft wel naar een maximum aan resultaten met zo weinig mogelijk kosten.
Age of Wonderland
In 2015 werd hij geselecteerd voor deelname aan Age of Wonderland, een vierjarig programma van Hivos en Baltan Laboratories met als partner de Dutch Design Foundation. Het biedt een uitwisselingsplatform voor kunstenaars, ontwerpers en ondernemers van over de hele wereld die met een flinke dosis creativiteit en innovatie een antwoord proberen te vinden op problemen zoals vervuiling, uitsluiting en niet-duurzame voedselproductie. Katera greep de selectie dankbaar aan. “Deelname aan Age of Wonderland heeft een mondiale burger van me gemaakt. Ik werkte gewoon in Tanzania en Hivos bracht me in contact met een heel ander netwerk, met andere sociaal ondernemers, met Nederlandse bedrijven zoals DSM en BAM. Ik deed nieuwe ideeën op, mijn zelfvertrouwen nam toe”, kijkt Katera terug.
BAM International bouwt nu een nieuwe terminal bij het Julius Nyerere Airport in Dar es Salaam, Guavay levert de compost voor bloemen en planten voor de landscaping van het vliegveld. Tijdens zijn uitwisseling sprak Katera bij Wageningen University & Research met onderzoekers over bodemgesteldheid, over onderzoek en mogelijke stages bij zíjn bedrijf. Hij ervoer het als een enorme steun voor zijn ondernemerschap.
Hakika
Zijn missie is tweevoudig: resultaten die blijvend zijn en markten die bloeien. Met zijn organische product heeft hij een troef in handen. Ga maar na, de vraag naar voedsel groeit explosief terwijl er op bepaalde plaatsen nog altijd te weinig wordt geproduceerd. Instellingen zoals de Wereldbank financieren grootschalige programma’s om de landbouw in Afrika te bevorderen, onder meer via het subsidiëren van kunstmest, dat een land als Tanzania voor 85% importeert, vooral uit China. En daar zit het cruciale verschil. Kunstmest zorgt op korte termijn voor grotere oogsten maar komt van buiten, is duur, niet duurzaam en put de grond uit. Met de compost van Guavay, Hakika genaamd (‘zeker’ in Swahili), gaan boeren pas na een tijdje meer produceren, maar het is van eigen bodem, en de kwaliteit van hun grond verbetert significant. Het spul is 100% organisch en je hoeft er op den duur steeds minder van te gebruiken; een triple win in feite. In plaats van twee zakken kunstmest heeft een boer bij aanvang vier zakken Hakika nodig, twee keer zoveel dus. Katera zegt evenwel dat hij de concurrentie met de gesubsidieerde kunstmest aan kan.
Goodwil
Nu is hij bezig met productdifferentiatie en wil zijn assortiment verbreden, geschikt maken voor meerdere grondsoorten en gewassen. En dat alles met die enorme stadsschat die daar ligt te wachten om te worden opgeraapt: afval dat in toenemende mate voor handen is, kijkend naar de demografische voorspellingen. Katera is permanent op zoek naar die grondstof. “We moeten een prikkel genereren om het afval gratis aangeleverd te krijgen”, zegt hij wat raadselachtig. “Buurtverenigingen verzamelen afval. Het klinkt misschien raar maar de eerste prikkel is vriendschap. Als mensen je aardig vinden zullen ze eerder iets voor je doen, is de gunfactor groter. Een andere prikkel is zorgen dat je fabrieken op gunstige plekken in de stad gesitueerd zijn voor de aanvoer. Vóór de grote afvalstortplaats. Vuilnisophaalbedrijven die afval inzamelen bij huishoudens, hotels, restaurants, scholen, winkelcentra, besparen tijd en transportkosten, en betalen bij mij sowieso geen brengtarief.” Katera kweekt goodwil en zorgt dat ze het spul bij hem afleveren.
Investeerders
Ofschoon er feitelijk alleen maatschappelijke voordelen zitten aan zijn compost, wat hem maakt tot een sociaal ondernemer bij uitstek, krijgt Katera geen subsidie. Subsidies zijn vooralsnog gerelateerd aan productievolume, zo weet hij. En, “de gemeente wil geen financiële last erbij. Ze zijn verantwoordelijk voor het schoonvegen van de markt en het ophalen van de overgebleven resten. Dus we zijn aan het kijken hoe wij dat afval in handen kunnen krijgen.”
Ahad Katera weet ook dat subsidie of steun meestal maar van korte duur is, en daarom is hij hard op zoek naar investeerders. Hij is in gesprek met de African Agriculture Bank, met USAID ook, maar die geven vooralsnog slechts indirecte ruggensteun in de vorm van advies en consultancy. Dat zijn bedrijf verder gaat groeien lijkt een kwestie van tijd; de afzetmarkt ligt er in de vorm van een immens continent met vruchtbare landbouwgrond, en bovendien: de toekomst is duurzaam.
