Column: Misbruik
De berichten over het gedrag van Oxfam-hulpverleners die zich in 2011 in Haïti te buiten zijn gegaan aan seksuele uitspattingen hebben ook mij versteld doen staan. De hulpverleners van het Britse Oxfam gingen naar een rampgebied waar een aardbeving had huisgehouden om mensen bij te staan die ontredderd waren en die alles waren kwijtgeraakt wat ze hadden. Uitgerekend van hen, in hun meest kwestbare positie, is misbruik gemaakt door degenen die noodhulp moesten verlenen. Dat is onverteerbaar. Dit schandaal raakt alle goededoelenorganisaties. Het treft niet alleen NGOs die werken in ramp- en conflictgebieden maar alle ideële organisaties die actief zijn in Afrika, Azië en Latijns-Amerika. Dat heeft te maken met individuen, medewerkers van NGOs, die hun relatieve machtspositie ten opzichte van zowel partnerorganisaties als mensen die ze rechtstreeks proberen te helpen, misbruiken. Het heeft ook te maken met de grote claim: wie zegt de wereld beter te willen maken, moet zichzelf hoge morele standaarden en integriteitsnormen opleggen. Dat maakt de toestand in Haïti dubbel zo wrang.
Ik heb respect voor de manier waarop Oxfam Novib, de Nederlandse tak van Oxfam, omgaat met deze crisis. Er zijn bij de Britse tak grove fouten gemaakt en de hulporganisatie heeft zich diep moeten verontschuldigen richting haar donateurs, zich moeten verantwoorden richting donoren en heeft maatregelen aangekondigd om misbruik te voorkomen. Bij Hivos kennen we een uitgebreide, expliciete gedragscode en een interne klachtenregeling voor ongewenste omgangsvormen. Dat is het minimale en we bekijken momenteel of het genoeg is en of het wel laagdrempelig genoeg is. Belangrijker is echter dat we doordrongen zijn van de ernst van de problematiek. Wie zich te buiten gaat aan dit soort normoverschrijdend gedrag kan z’n biezen pakken. Maar denken dat deze risico’s geheel kunnen worden uitgebannen is een illusie. Daar waar ongelijke machtsverhoudingen in het geding zijn, kunnen helaas excessen plaatsvinden. Hoezeer dat ook indruist tegen onze normen. Ondertussen werken we stevig door aan positieve sociale verandering, waarvan het tegengaan van machtsmisbruik niet toevallig een belangrijk onderdeel is en waarin gedragsverandering van vooral mannen een belangrijkere rol zal moeten gaan innemen.
