Hivos - People Unlimited website

Header image
FLAG TYPE 

Pionieren voor LHBTI’s in Libanon

In sommige landen ben je nog steeds een crimineel als je iets anders bent dan hetero. In Libanon bijvoorbeeld. Artikel 534 van het wetboek van strafrecht stelt dat het tegen de wet is om ‘onnatuurlijke seks’ te hebben. Je kunt er een jaar voor achter de tralies belanden. Natuurlijk is het niet alleen wetgeving die het leven lastig maakt als je lesbisch, homo, biseksueel of transgender bent. Libanese LHBTI’s hebben dagelijks te maken met agressie en discriminatie. En toch zijn er signalen dat het langzaam beter wordt. We spraken met een van de pioniers.

Genwa Samhat is nu 31 en staat al 15 jaar op de barricaden. Ze groeide op in Tyre, een oude havenstad aan de Middellandse Zee, zo’n 80 kilometer onder Beiroet. “Toen ik 16 was, werd ik actief in het lokale jongerenwerk”, vertelt Genwa. Een paar jaar later, in 2006, brak de oorlog uit tussen Israël en Libanon. Ze moest haar geboortestad verlaten. “Tyre lag onder vuur en ik kwam als vluchteling aan in Beiroet. ‘Ontheemd’, noemen ze dat.”

Hulp

Toen de rust weerkeerde, besloot Genwa om in Beiroet te blijven. “Ik had hier gestudeerd en was ook altijd bezig geweest met maatschappelijk werk. Daarna richtte ik me vooral op seksuele rechten en Helem was voor mij de logische volgende stap.” Helem, Arabisch voor ‘droom’, is een burgerbeweging die strijdt voor een betere sociale en juridische positie voor LHBTI’s. Genwa is er directeur. “Als iemand ons om hulp vraagt, dan helpen we”, zegt ze.

“Iedereen die geen hetero is, moet elke dag enorme hindernissen nemen. Sociaal, juridisch of met allerlei instanties. Sociaal gezien lijden deze mensen onder vooroordelen en geweld. Juridisch hebben ze geen poot om op te staan, omdat het nog steeds strafbaar is om een andere seksuele geaardheid of identiteit te hebben. En onze Libanese instanties geven ze bijvoorbeeld niet de medische zorg of de opleidingskansen waar ze recht op hebben. Erger nog, er is geweld, misbruik, chantage en verkrachting. Soms zijn ze niet eens veilig in handen van de politie. De meest kwetsbare gevangenen zijn transvrouwen en LHBTI-vluchtelingen.”

Veilige plek

Hivos steunt een bijzonder project in Libanon, dat wordt gerund door Helem. Het voornaamste doel is empowerment van LHBTI’s, om veerkracht te kweken en een eind te maken aan onderdrukking. “We focussen op vier belangrijke dingen”, legt Genwa uit. “Ten eerste een safe space annex gemeenschapscentrum waar LHBTI’ers mensen kunnen ontmoeten die net zo zijn als zij. Ze kunnen er gebruik maken van de woonkamer, de bibliotheek, een volledig ingerichte keuken, maar ook wasmachines en douches, die zijn er niet altijd in opvangcentra.”

“In ons gemeenschapscentrum bieden we van alles aan. Van een psycholoog en culturele activiteiten tot commissies waarmee we mensen betrekken bij actuele politieke thema’s. Er zijn veel issues waar ze een tastbare bijdrage aan kunnen leveren. Denk bijvoorbeeld aan afvalverwerking, transport, onderwijs, watervervuiling en vrouwenrechten.” Het heeft iets magisch als je ziet hoe een verschoppeling opbloeit tot een betrokken en kritische medemens.

Lobbywerk

“Ten tweede zijn we aan het lobbyen. Uiteindelijk willen we dat beruchte artikel 534 afgeschaft krijgen. In de tussentijd proberen we het aantal arrestaties omlaag te krijgen, gevangenen te bezoeken en strijden we tegen vooroordelen en discriminatie. Ambitieus, dat is waar. Maar we hebben een paar hele effectieve manieren gevonden om ons werk te doen. We gaan bijvoorbeeld op zoek naar advocaten, bloggers, journalisten en activisten die achter onze doelstellingen staan en nodigen ze uit voor rondetafeldiscussies. We organiseren ook een-op-een-gesprekken met politieke of religieuze leiders. Dat moet meestal in het geheim, omdat Helem gevoelig ligt en publieke figuren het vaak niet aandurven om hun naam aan ons te verbinden.”

“In het kader van onze lobby voeren we ook twee keer per jaar campagne. Dat is trouwens een fantastische manier om sociale verandering te meten. We leren heel veel door reacties te analyseren, het aantal shares en likes te tellen en te zien wat lokale, regionale en soms zelfs internationale media ermee doen. Daar zit toch een voorzichtig positieve trend in.”

Foto: Caecilia Rasch
Foto: Caecilia Rasch

Overal ogen en oren

“In de categorie lobbywerk leggen we ook dossiers aan als mensen slachtoffer worden van misbruik of schending van hun rechten door overheidsinstanties. De resultaten maken we openbaar. Daarmee willen we vooral een eind maken aan geweld na arrestatie. Die dossiers blijken een krachtig middel te zijn. Libanon heeft inmiddels het anti-martelverdrag van de Verenigde Naties getekend, dus ambtenaren worden ook echt op het matje geroepen. Ze weten nu dat we overal ogen en oren hebben en dat we die informatie ook volop kunnen benutten.”

“In 2017 hebben we een rapport uitgebracht over geweld tegen LHBTI’s binnen politiebureaus en gevangenissen. Dat hebben we voorgelegd aan het mensenrechtencomité van de VN. Vervolgens heeft de Libanese regering alle aanbevelingen van andere landen overgenomen. Echt commitment, een kleine maar belangrijke overwinning.”

Juridische en maatschappelijke dienstverlening

De eerste pijler van het LHBTI-weerbaarheidsproject is dus de safe space annex gemeenschapscentrum. De tweede is het lobbyen. Wat zijn nummer drie en vier? “De derde pijler is juridische en maatschappelijke bijstand. We betalen de borgsom als je gearresteerd bent voor overtreding van artikel 534. We bieden juridisch advies en maatschappelijke dienstverlening.”

“Natuurlijk heeft iedereen een eigen verhaal, maar we zien veel mensen die geen baan en geen huis hebben, vooral als het gaat om LHBTI-vluchtelingen. Meestal zijn zij slachtoffer geworden van chantage en zitten ze midden in een identiteitscrisis. Ze begrijpen niet waarom ze zich zo slecht voelen. En we zien vaak dat ze aangerand of verkracht zijn, vooral bij transvrouwen. Als je dat soort dingen meemaakt, dan kan je wel wat steun en advies gebruiken.”

Ontwikkelen van talent

“De vierde en laatste pijler is talentontwikkeling. En dat is eigenlijk de kern van Helem, vind ik.” Er klinkt enthousiasme door in Genwa’s stem. “Het draait allemaal om weerbaarheid, empowerment. Dit is het kloppend hart van onze Libanese seksuele-rechtenbeweging. Het allermooiste is als bezoekers of mensen die we helpen zelf opstaan en actief worden. Dat zijn de echte leiders in dit grote veranderingsproces.”

“Op dit moment hebben we vrijwilligers in negen commissies, elk met zijn eigen agenda, projecten en planningen. Wij stellen ruimte beschikbaar waar ze aan hun eigen projecten kunnen werken of kunnen helpen met projecten van Helem. We helpen deze mensen om fondsen te werven en we trainen ze, zodat ze waardevolle skills opbouwen. Daarmee kunnen ze een beweging starten, een strategische planning maken, budgetten opstellen en presentaties geven. Het blijft bijzonder om mensen te zien groeien, het enige wat wij hoeven te doen is ze de kans geven.”

Positieve signalen

“We zien inmiddels op verschillende punten positieve signalen. Lokale media besteden nu bijvoorbeeld aandacht aan LHBTI-gerelateerde onderwerpen. Dat was tien jaar geleden ondenkbaar, maar we hebben een paar bondgenoten gemaakt die dit op een vooruitstrevende manier aanpakken. Ze doorbreken taboes en dat is goud waard.”

“Verder hebben we verslagen gemaakt van vier rechtszaken rond artikel 534, waarbij het een advocaat van Helem gelukt is om de verdediging te voeren en de rechter te bewegen tot vrijspraak, met mensenrechten als doorslaggevend argument. Onschuldig! Die rechters hebben allemaal een juridisch model gebruikt dat Helem jaren geleden al heeft ontwikkeld. We worden ook steeds vaker gevraagd door studenten die hun scriptie aan het schrijven zijn, die ons willen interviewen op hun hogeschool of universiteit. Ook dat is vooruitgang.”

Niet te stuiten

“Natuurlijk zijn er ook veel teleurstellingen, zaken die we verliezen, hatelijke taal en geweld. Soms is het echt frustrerend en we zijn blij met alle hulp die we kunnen krijgen. Maar weet je wat het is? Helem is een platform geworden dat steeds nieuwe platforms voortbrengt. Zelfs als ze ons op de één of andere manier de mond zouden snoeren, dan is deze beweging niet meer te stoppen.”

Helem is vooral actief in Beiroet, maar wil graag uitbreiden naar andere delen van Libanon waar verandering hard nodig is. Samen met onze donateurs willen we dit mogelijk maken.

Doneer nu