De strijd voor seksuele en reproductieve gezondheid en rechten in Afrika
Mensenrechtenactivist Chivuli Riva Ukwimi uit Zambia komt op voor gemarginaliseerde en uitgesloten groepen in Afrika. Ze maakt zich vooral hard voor hun seksuele en reproductieve gezondheid en rechten (SRGR). Als transgender vrouw heeft ze zelf meer dan eens te maken gehad met discriminatie en uitsluiting. Dat drijft haar om voor een inclusieve wereld te vechten waar alle mensen van hun rechten kunnen genieten.
Waar ze het precies tegen moet opnemen? “Oneerlijke en ongelijkwaardige sociale normen en attituden, het patriarchaat en hypocritische besluitvorming.”
Dat is precies waarom Hivos het Regionale Fonds voor Seksuele en Reproductieve Gezondheid en Rechten heeft opgezet, samen met Ford Foundation en SIDA. Het fonds is erop gericht om organisaties voor en door jongeren te versterken in het opkomen voor hun seksuele en reproductieve gezondheidsbehoeften. Het fonds is actief in Malawi, Kenia, Mozambique, Zuid-Afrika, Zambia en Zimbabwe.
Chivuli Ukwimi en de successen van het SRGR-Fonds
Hivos heeft het geluk dat Chivuli het Regionale Fonds beheert. Als je met haar praat, is het duidelijk dat ze een schat aan ervaring heeft in het ontwikkelen en implementeren van sociale en gezondheidsrechtvaardigheidsprogramma’s in veel delen van Afrika. We vroegen haar naar de successen én uitdagingen en hoe ze denkt dat het fonds kan verbeteren.
Het eerste dat ze noemt is het succes van Sex Rights Africa Network (SRAN). “In samenwerking met Aids Foundation Zuid-Afrika hebben we in 2016 SRAN opgericht. Dat is uitgegroeid tot een toonaangevend netwerkcentrum voor het delen van bewijsmateriaal en het ondersteunen van acties om seksuele en reproductieve gezondheidsrechten voor iedereen in Zuidelijk Afrika en wereldwijd te realiseren.”
In Zuid-Afrika wordt nu gratis maandverband uitgedeeld op scholen.
Het SRGR-fonds heeft ook een wezenlijk verschil gemaakt in het leven van individuen, vertelt Chivuli. “De organisatie Katswe Sistahood heeft met onze steun de Happy Flow-campagne gelanceerd in Zimbabwe, en later ook elders in de regio. Dankzij deze campagne identificeerde de Nationale Vergadering van Zimbabwe in 2018 menstruatie-armoede als een kwestie van nationaal belang. Dit bracht de regering ertoe de invoerrechten op sanitair af te schaffen. Andere landen in de regio, zoals Zambia, hebben dit voorbeeld gevolgd”, vertelt ze enthousiast. “En in Zuid-Afrika wordt nu gratis maandverband uitgedeeld op scholen. Een enorm succes!”
Een eind maken aan kindhuwelijken
Het SRGR-fonds heeft nauw samengewerkt met de Afrikaanse Unie om een einde te maken aan kindhuwelijken. Gesteund door goodwill-ambassadeur Nyaradzai Gumbonzvava en verschillende lokale organisaties heeft het fonds er bij nationale en traditionele leiders op aangedrongen een einde te maken aan kindhuwelijken in hun landen en gemeenschappen.
“Onze steun aan een initiatief in Malawi leidde er bijvoorbeeld toe dat meer dan tien eerder gehuwde meisjes weer naar school gingen. Dit was een levensveranderende gebeurtenis voor deze meisjes, en voor mij een tastbaar resultaat dat me motiveert om door te gaan”, zegt Chivuli trots.
De kracht van samenwerken
Een andere prestatie is het samenbrengen van verschillende belanghebbenden om omstreden kwesties aan te pakken. Zo belegde het Fonds onlangs een regionale bijeenkomst over meerderjarigheid in Zimbabwe. “Het was van cruciaal belang om alle partijen aan tafel te krijgen”, legt Chivuli uit. “En vooral om belangrijke spelers, waaronder jongeren, ngo’s, parlementariërs, regeringsvertegenwoordigers en VN-agentschappen, allemaal productief samen te laten werken.”
“Onze samenleving moet het aandurven om de structurele problemen die ten grondslag liggen aan genderongelijkheid, écht aan te pakken.”
Chivuli is vooral ook trots op het initiatief voor het coachen en begeleiden van door jongeren geleide organisaties. “Dit heeft de stem en zichtbaarheid van jongeren in Oost- en zuidelijk Afrika enorm bevorderd, waardoor ze een leidende rol kunnen spelen in kwesties rondom SRHR die hen aangaan” zegt ze.
Ruimte voor verbetering
Ondanks de successen van het Fonds blijft Chivuli realistisch. “We boeken vooruitgang, maar niet genoeg. Het beeld is over het algemeen helaas nog somber”, geeft ze toe. Zo zijn bijvoorbeeld genitale verminking bij vrouwen en kindhuwelijken wel afgenomen, maar de aantallen liggen nog steeds veel te hoog.
“Ik denk dat onze samenleving het moet aandurven om de structurele problemen die ten grondslag liggen aan genderongelijkheid, écht aan te pakken”, stelt ze. “En dan moeten echt alle partijen actie ondernemen om de uitdagingen op te lossen. Er is ook behoefte aan meer transparantie en aan meer blijk van politiek leiderschap op dit gebied. ”
Nog een wereld te winnen
Ondanks hardnekkige sociale normen en grote ongelijkheid tussen mannen en vrouwen, ziet Chivuli kansen in overvloed. “Traditionele en religieuze leiders zijn zich in toenemende mate bewust van de nadelige effecten van oneerlijke sociale normen en praktijken. En bedrijven en werkgevers zien steeds meer de noodzaak in van gelijkheid, inclusie en diversiteit op de werkvloer. Ook op scholen is er gelukkig steeds meer aandacht voor seksuele ontwikkeling en voorlichting. Genoeg om optimistisch over te zijn!” besluit Chivuli.
“Om meer impact te bereiken, moeten we ook meer traditioneel uitgesloten groepen opnemen in onze aanpak. Zoals mensen met een handicap, jongeren, LHBTI’s en vluchtelingen.”
Al met al blijft ze optimistisch over de vooruitzichten van SRGR op de lange termijn. “Als alle partijen samenkomen, kunnen we echt een groot verschil maken, gendergelijkheid bereiken en alle vrouwen en meisjes in staat stellen te vechten voor een vrije, eerlijke en duurzame wereld”, stelt ze.
